103. Sesja Zgromadzenia Ogólnego
Oddziału PAN w Katowicach
Sesja odbyła się 14 maja (środa) 2014 r. w siedzibie Oddziału PAN w Katowicach. Na początku zebranych powitał Prezes Oddziału PAN w Katowicach prof. dr hab. inż. Jerzy Klamka, członek rzeczywisty PAN. Następnie sprawozdanie z działalności O/PAN Katowice za 2013 r. przedstawił prof. Józef Dubiński – wiceprezes Oddziału PAN w Katowicach. Oddział liczy 15 osób, 6 członków rzeczywistych i 9 członków korespondentów. Do 22 komisji naukowych należy 1521 osób.
Wykład „W poszukiwaniu cech wspólnych raka gruczołów dokrewnych” wygłosiła prof. dr hab. n. med., czł. koresp. PAN Barbara Jarząb. Prof. Barbara Jarząb jest endokrynologiem, zajmuje się głównie rakiem tarczycy. Zwróciła uwagę na związek raka piersi, czy raka prostaty od wydzielanych hormonów. Komórki rakowe mające zdolność wbudowywania jodu mogą być łatwo wykrywalne za pomocą metod scyntygraficznych. Wycięcie guza to nie wszystko – pozostają komórki związane z rozsiewem raka. Przerzuty niszczy się za pomocą jodu radioaktywnego. Dużą rolę w badaniach odgrywa współpraca z matematykami – np. grupą prof. Andrzeja Świerniaka z Politechniki Śląskiej. Katastrofa w Czarnobylu nauczyła wiele w zakresie poznania i leczenia raka tarczycy. Tarczyca jest niezwykle podatna na promieniowanie jonizujące – zwłaszcza w wieku dziecięcym. W Ukrainie i w Białorusi zachorowało 5000 dzieci, głównie 2-letnich. Po kilku latach zauważono wzrost zachorowań na raka tarczycy. Ideą leczenia jest zmiana choroby nowotworowej na chorobę przewlekłą, na którą się nie umiera.
Wykład „Kardiolog – elektryk, hydraulik, lekarz” wygłosił prof. dr hab. n. med., czł. koresp. PAN Michał Tendera. Na początku powołał się na swoich mistrzów: prof. Franciszka Kokota i prof. Kornela Gibińskiego. Gdy zaczynał prace jako kardiolog, to dysponował możliwością badań elektrokardiograficznych i badań radiologicznych klatki piersiowej. Nie były stosowane ultradźwięki. Aby dokonać operacji na sercu trzeba było zastosować hipotermię (spadek temperatury ciała do 28°C) lub krążenie pozaustrojowe. Pierwszy rozrusznik serca został wszczepiony w 1958 r. i pacjent przeżył 43 lata mając wszczepionych w sumie 26 rozruszników. W 1959 r. został wymyślony defibrylator zewnętrzny. Problemy mechaniczne to zwężenie/zamknięcie naczynia wieńcowego i niewydolność serca – można wszczepić pompę wirnikową, która wspomaga lewą komorę. Dzięki postępowi technologicznemu śmiertelność w przypadku zawału serca zmniejszyła się z 30% do 5%. Dokonywana jest selekcja chorych ze względu na koszty procedury: zawał – tak, niewydolność serca – nie. Bardziej liczy się pieniądz niż chory człowiek. Pacjent z podmiotu przekształca się w przedmiot procedury medycznej i to jest smutne. W ramach dyskusji ktoś z sali zwrócił uwagę na to, że pojawiły się terminy świadczeniobiorca i świadczeniodawca zamiast pacjent i lekarz.
Wykład „Tkanka tłuszczowa jako narząd endokrynny” wygłosił prof. dr hab. n. med., czł. koresp. PAN Andrzej Więcek. Tkanka tłuszczowa kojarzy się nam z rezerwuarem energii. Otyłość prowadzi do całego szeregu chorób, powstawania nowotworów, uszkodzeń narządów. Miarą otyłości jest iloraz liczby kilogramów przez liczbę będącą kwadratem wzrostu wyrażonym w metrach. Wartość tego ilorazu wynosząca 30 świadczy o otyłości. Osoby siedzące przy biurku mają więcej tkanki tłuszczowej, a mniej mięśni i nawet gdy mają dobrą masę ciała – można ich zaliczyć do otyłych. Tkanka tłuszczowa gromadzi się przede wszystkim w okolicach brzucha. Komórki tkanki tłuszczowej wytwarzają kilkadziesiąt substancji, a tkanka tłuszczowa uczestniczy w wielu czynnościach ustroju. Leptyna wytwarzana w tkance tłuszczowej reguluje masę ciała – dociera do mózgu i powstaje mechanizm ograniczenia jedzenia. Osoby o dużej masie ciała mają oporność na leptynę – organizm nie rozpoznaje tego sygnału. Leptyna uszkadza nerki. Osoby mające mało leptyny żyją krócej. Hormony wytwarzane przez tkankę tłuszczową mają w większości działania niekorzystne. Tkanka tłuszczowa może być umiejscowiona tuż przy naczyniach krwionośnych. Otłuszczone serce może być przyczyną arytmii. Tkanka tłuszczowa może powodować obkurczanie naczyń krwionośnych. W niektórych przypadkach tkanka tłuszczowa może być czynnikiem pozytywnym. Ktoś obliczył, o ile mniej energii się zużywa po wprowadzeniu pilota do telewizora. Drogą unikania otyłości jest zwiększenie aktywności fizycznej przy normalnym jedzeniu, a nie zmniejszanie jedzenia przy siedzeniu w fotelu – to ostatnie jest niekorzystne dla organizmu.
Po każdym z wykładów była długa i interesująca dyskusja.
Stanisław Waluś
zaktualizowano: 23.03.2017